Rok 2023 przyniósł szereg istotnych zmian w polskim systemie emerytalnym, które będą miały wpływ na miliony obecnych i przyszłych emerytów. Niektóre z tych zmian weszły w życie od stycznia, inne będą wprowadzane stopniowo. W niniejszym artykule przedstawiamy kompleksowe podsumowanie najważniejszych zmian w systemie emerytalnym wprowadzonych w 2023 roku oraz ich potencjalny wpływ na przyszłe świadczenia emerytalne.

Nowy sposób waloryzacji świadczeń emerytalnych

Jedną z najważniejszych zmian wprowadzonych w 2023 roku jest nowy mechanizm waloryzacji świadczeń emerytalnych. Od marca 2023 roku emerytury i renty wzrosły o 14,8%, co jest najwyższym wskaźnikiem waloryzacji od ponad 20 lat.

Kluczowe zmiany w waloryzacji:

• Minimalna kwota podwyżki - każdy emeryt otrzymał podwyżkę o co najmniej 250 zł brutto;
• Wzrost najniższej emerytury - najniższa emerytura wzrosła z 1338,44 zł do 1588,44 zł brutto;
• Modyfikacja wskaźnika waloryzacji - wskaźnik waloryzacji uwzględnia teraz w większym stopniu realny wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych dla gospodarstw domowych emerytów i rencistów.

Przykład: Pan Stanisław, który otrzymywał emeryturę w wysokości 2500 zł brutto, po marcowej waloryzacji otrzymuje 2870 zł brutto (wzrost o 14,8%). Z kolei Pani Janina, której emerytura wynosiła 1400 zł brutto, otrzymuje teraz 1650 zł brutto (250 zł gwarantowanej minimalnej podwyżki).

Warto podkreślić, że waloryzacja objęła nie tylko emerytury i renty, ale również inne świadczenia, takie jak zasiłki i dodatki pielęgnacyjne, dodatki kombatanckie czy świadczenia przedemerytalne.

Zmiany w programie "13. i 14. emerytura"

W 2023 roku kontynuowane są wypłaty "13. emerytury" oraz "14. emerytury", ale z pewnymi modyfikacjami w stosunku do lat poprzednich.

Trzynasta emerytura

"Trzynasta emerytura" jest wypłacana wszystkim emerytom i rencistom bez względu na wysokość ich świadczenia podstawowego. W 2023 roku świadczenie to wyniosło 1588,44 zł brutto, czyli tyle samo co najniższa emerytura po marcowej waloryzacji. Trzynasta emerytura została wypłacona w kwietniu 2023 roku.

Czternasta emerytura

W 2023 roku "czternasta emerytura" zostanie wypłacona we wrześniu. W odróżnieniu od "trzynastki", to świadczenie jest przyznawane według kryterium dochodowego i obowiązuje zasada "złotówka za złotówkę".

• Pełna "czternastka" (1588,44 zł brutto) przysługuje emerytom i rencistom, których świadczenie podstawowe nie przekracza 2900 zł brutto;
• Osoby otrzymujące świadczenie wyższe niż 2900 zł brutto otrzymają "czternastkę" pomniejszoną zgodnie z zasadą "złotówka za złotówkę";
• Emeryci, których świadczenie przekracza 4538,44 zł brutto, nie otrzymają "czternastki".

Co istotne, w 2023 roku "czternastka" została wpisana na stałe do systemu świadczeń dla emerytów i rencistów, co oznacza, że będzie kontynuowana w kolejnych latach.

Zmiany w wieku emerytalnym i stażu pracy

W 2023 roku nie wprowadzono zmian dotyczących ogólnego wieku emerytalnego, który nadal wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Jednak pojawiły się pewne modyfikacje dotyczące stażu pracy i możliwości wcześniejszego przejścia na emeryturę.

Emerytura stażowa

Trwają prace nad wprowadzeniem tzw. "emerytury stażowej", która umożliwiłaby przejście na emeryturę po osiągnięciu określonego stażu pracy, niezależnie od wieku. Według projektowanych przepisów:

• Kobiety będą mogły przejść na emeryturę po przepracowaniu 35 lat;
• Mężczyźni będą mogli przejść na emeryturę po przepracowaniu 40 lat;
• Warunkiem będzie zgromadzenie kapitału emerytalnego wystarczającego na emeryturę w minimalnej wysokości.

Choć projekt emerytury stażowej jest na etapie prac legislacyjnych, jego wprowadzenie może nastąpić jeszcze w 2023 roku lub na początku 2024 roku.

Zmiany w emeryturach pomostowych

W 2023 roku wprowadzono również istotne zmiany w systemie emerytur pomostowych, które są przeznaczone dla osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.

• Zniesiono wygasający charakter emerytur pomostowych - będą one dostępne również dla osób, które rozpoczęły pracę w szczególnych warunkach po 1 stycznia 1999 roku;
• Rozszerzono listę zawodów uprawniających do emerytury pomostowej;
• Wprowadzono ochronę dla pracowników zbliżających się do wieku uprawniającego do emerytury pomostowej - pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę takiemu pracownikowi.

Zmiany w systemie kapitałowym (IKE, IKZE, PPK)

W 2023 roku wprowadzono również szereg zmian w dodatkowych formach oszczędzania na emeryturę, takich jak Indywidualne Konta Emerytalne (IKE), Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) oraz Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK).

Nowe limity wpłat na IKE i IKZE

• Limit wpłat na IKE w 2023 roku wynosi 20 805 zł (wzrost z 17 766 zł w 2022 roku);
• Limit wpłat na IKZE dla osób zatrudnionych w 2023 roku wynosi 8322 zł (wzrost z 7106,40 zł);
• Limit wpłat na IKZE dla osób prowadzących działalność gospodarczą w 2023 roku wynosi 12 483 zł (wzrost z 10 659,60 zł).

Podniesienie limitów umożliwia gromadzenie większych oszczędności emerytalnych przy zachowaniu korzyści podatkowych.

Zmiany w Pracowniczych Planach Kapitałowych (PPK)

W 2023 roku wprowadzono kilka istotnych zmian w funkcjonowaniu PPK:

• Automatyczny zapis do PPK - w marcu 2023 roku przeprowadzono kolejny automatyczny zapis do PPK dla osób, które wcześniej zrezygnowały z uczestnictwa w programie;
• Nowa funkcjonalność "małego PPK" - możliwość czasowego obniżenia składki podstawowej uczestnika poniżej 2% wynagrodzenia (ale nie mniej niż 0,5%) w przypadku trudności finansowych;
• Większa ochrona środków w PPK - wprowadzono dodatkowe zabezpieczenia dla środków zgromadzonych w PPK, w tym większą ochronę przed zajęciem komorniczym.

Nowe podejście do rent rodzinnych

W 2023 roku wprowadzono również zmiany w zakresie rent rodzinnych, które są świadczeniami przysługującymi członkom rodziny po śmierci osoby ubezpieczonej lub emeryta/rencisty.

Renta wdowia

Trwają prace nad wprowadzeniem tzw. "renty wdowiej", która umożliwiłaby wdowom i wdowcom łączenie własnego świadczenia (emerytury lub renty) z częścią świadczenia po zmarłym małżonku. Według projektowanych przepisów:

• Wdowa/wdowiec będzie mógł zachować swoje świadczenie w całości i otrzymać dodatkowo 50% renty rodzinnej po zmarłym małżonku;
• Alternatywnie, będzie można wybrać rentę rodzinną po zmarłym małżonku w całości i dodatkowo 50% własnej emerytury/renty;
• Łączna kwota świadczeń nie będzie mogła przekroczyć trzykrotności najniższej emerytury.

Projekt renty wdowiej jest w trakcie prac legislacyjnych i może wejść w życie pod koniec 2023 roku lub w 2024 roku.

Zmiany dla osób z niepełnosprawnościami

W 2023 roku wprowadzono również szereg zmian dla osób z niepełnosprawnościami, które mają wpływ na ich sytuację emerytalną i rentową.

Świadczenie wspierające

Od 2023 roku wprowadzane jest stopniowo nowe świadczenie wspierające dla osób z niepełnosprawnościami. Jego wysokość zależy od poziomu potrzeby wsparcia określonego przez wojewódzki zespół ds. orzekania o niepełnosprawności w skali od 70 do 100 punktów. Świadczenie może wynosić od 40% do 220% renty socjalnej (od ok. 600 zł do ponad 3300 zł).

Zmiany w rencie socjalnej

Od marca 2023 roku renta socjalna została zrównana z minimalną emeryturą i wynosi 1588,44 zł brutto. Ponadto, wprowadzono możliwość łączenia renty socjalnej z pracą zarobkową bez ryzyka zawieszenia świadczenia, jeśli dochód z pracy nie przekroczy 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Implikacje dla przyszłych emerytów

Wprowadzone w 2023 roku zmiany w systemie emerytalnym będą miały istotny wpływ na przyszłe świadczenia emerytalne. Oto kilka kluczowych implikacji:

Dla osób zbliżających się do emerytury

• Warto rozważyć możliwość skorzystania z emerytury stażowej, jeśli przepisy wejdą w życie i spełnia się wymagane warunki;
• Osoby wykonujące prace w szczególnych warunkach powinny sprawdzić, czy kwalifikują się do emerytury pomostowej po wprowadzonych zmianach;
• Należy rozważyć maksymalne wykorzystanie limitów wpłat na IKE i IKZE, aby zwiększyć przyszłe świadczenie emerytalne.

Dla obecnych emerytów i rencistów

• Należy śledzić informacje o terminach wypłat "13. i 14. emerytury";
• Wdowy i wdowcy powinni zapoznać się z przepisami dotyczącymi renty wdowiej, gdy wejdą w życie;
• Osoby z niepełnosprawnościami powinny sprawdzić, czy kwalifikują się do nowych form wsparcia.

Dla osób w średnim wieku

• Warto zwiększyć oszczędności emerytalne poprzez dodatkowe formy, takie jak IKE, IKZE czy PPK;
• Należy monitorować zmiany w systemie emerytalnym, które mogą wpłynąć na długoterminowe plany emerytalne;
• Warto rozważyć konsultację z doradcą emerytalnym, aby optymalnie zaplanować przyszłe świadczenie.

Podsumowanie

Wprowadzone w 2023 roku zmiany w systemie emerytalnym są odpowiedzią na wyzwania demograficzne, ekonomiczne i społeczne, przed którymi stoi Polska. Waloryzacja świadczeń, dodatkowe emerytury, zmiany w emeryturach pomostowych, nowe limity dla IKE i IKZE, a także planowane wprowadzenie emerytury stażowej i renty wdowiej mają na celu poprawę sytuacji materialnej emerytów i rencistów oraz zwiększenie adekwatności przyszłych świadczeń emerytalnych.

Warto jednak pamiętać, że system emerytalny jest dynamiczny i podlega ciągłym zmianom. Dlatego kluczowe jest regularne monitorowanie przepisów i dostosowywanie swoich strategii emerytalnych do zmieniających się warunków. W razie wątpliwości warto skonsultować się z doradcą emerytalnym, który pomoże optymalnie zaplanować przyszłe świadczenie.