Przejście na wcześniejszą emeryturę to jedna z najważniejszych decyzji finansowych i życiowych, jaką możemy podjąć. Dla wielu osób możliwość zakończenia aktywności zawodowej przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) jest bardzo kusząca. Jednak czy na pewno jest to opłacalne? W niniejszym artykule analizujemy wszystkie aspekty wcześniejszej emerytury, aby pomóc Ci podjąć świadomą decyzję.

Kto może przejść na wcześniejszą emeryturę?

Zanim przejdziemy do analizy opłacalności wcześniejszej emerytury, warto odpowiedzieć na pytanie, kto w ogóle ma do niej prawo. W polskim systemie emerytalnym możliwość przejścia na wcześniejszą emeryturę jest dostępna dla kilku grup zawodowych i w określonych sytuacjach:

Emerytury pomostowe

Emerytury pomostowe przysługują osobom wykonującym prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Od 2023 roku zniesiono wygasający charakter tych świadczeń, co oznacza, że mogą z nich skorzystać również osoby, które rozpoczęły pracę w szczególnych warunkach po 1 stycznia 1999 roku. Emerytury pomostowe przysługują, jeśli spełnione są łącznie następujące warunki:

• Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez co najmniej 15 lat;
• Osiągnięcie wieku co najmniej 55 lat (dla kobiet) lub 60 lat (dla mężczyzn);
• Posiadanie okresu składkowego i nieskładkowego wynoszącego co najmniej 20 lat (dla kobiet) lub 25 lat (dla mężczyzn);
• Rozpoczęcie pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 roku (ten warunek został zniesiony w 2023 roku).

Wcześniejsza emerytura dla nauczycieli

Nauczyciele mogą przejść na wcześniejszą emeryturę bez względu na wiek, jeśli spełniają następujące warunki:

• Ukończenie do dnia 31 grudnia 2008 r. co najmniej 30 lat okresów składkowych i nieskładkowych, w tym co najmniej 20 lat pracy nauczycielskiej wykonywanej w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć;
• Rozwiązanie stosunku pracy na swój wniosek lub w wyniku zaistnienia zmian organizacyjnych uniemożliwiających dalsze zatrudnienie.

Emerytura stażowa (w planach)

W trakcie prac legislacyjnych znajduje się projekt emerytury stażowej, która umożliwiłaby przejście na emeryturę po osiągnięciu określonego stażu pracy, niezależnie od wieku. Według projektowanych przepisów:

• Kobiety będą mogły przejść na emeryturę po przepracowaniu 35 lat;
• Mężczyźni będą mogli przejść na emeryturę po przepracowaniu 40 lat;
• Warunkiem będzie zgromadzenie kapitału emerytalnego wystarczającego na emeryturę w minimalnej wysokości.

Emerytura stażowa jest na etapie projektu i nie wiadomo jeszcze, kiedy i w jakiej formie zostanie wprowadzona.

Inne przypadki

Istnieją również inne szczególne przypadki, w których możliwe jest przejście na wcześniejszą emeryturę:

• Osoby urodzone przed 1 stycznia 1949 roku mogą przejść na wcześniejszą emeryturę według zasad obowiązujących przed reformą emerytalną;
• Górnicy mogą przejść na emeryturę po przepracowaniu 25 lat (w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej) niezależnie od wieku;
• Służby mundurowe (policjanci, strażacy, żołnierze) mogą przejść na emeryturę po 25 latach służby (system zaopatrzeniowy, nie ubezpieczeniowy).

Jak obliczana jest wcześniejsza emerytura?

Wysokość wcześniejszej emerytury zależy od systemu emerytalnego, w którym znajduje się dana osoba. Dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku emerytura obliczana jest według nowego systemu zdefiniowanej składki. Oznacza to, że wysokość emerytury zależy od:

• Zgromadzonego kapitału emerytalnego (suma zwaloryzowanych składek);
• Średniego dalszego trwania życia w momencie przejścia na emeryturę.

Kluczową kwestią przy wcześniejszej emeryturze jest fakt, że im wcześniej przechodzimy na emeryturę, tym:

• Mniejszy mamy zgromadzony kapitał emerytalny (krótsza historia składkowa);
• Dłuższe jest średnie dalsze trwanie życia (większy dzielnik przy obliczaniu emerytury).

Te dwa czynniki sprawiają, że wcześniejsza emerytura jest zazwyczaj znacznie niższa niż emerytura przyznana w powszechnym wieku emerytalnym.

Przykładowe wyliczenia

Przykład 1: Pan Adam, urodzony w 1963 roku, planuje przejść na emeryturę w wieku 60 lat (5 lat przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego dla mężczyzn). Zgromadził kapitał emerytalny w wysokości 500 000 zł. Średnie dalsze trwanie życia dla 60-latka wynosi 261,5 miesiąca. Jego emerytura wyniesie: 500 000 zł / 261,5 = 1 912 zł brutto.

Gdyby Pan Adam pracował do 65 roku życia, jego kapitał emerytalny wzrósłby do około 600 000 zł, a średnie dalsze trwanie życia wynosiłoby 217,6 miesiąca. Jego emerytura wyniosłaby: 600 000 zł / 217,6 = 2 757 zł brutto.

Różnica: 845 zł brutto miesięcznie, czyli o 44% więcej.

Przykład pokazuje, że wcześniejsza emerytura wiąże się z istotną stratą finansową w długim okresie. Jednak decyzja o przejściu na wcześniejszą emeryturę powinna uwzględniać nie tylko aspekty finansowe, ale również wiele innych czynników.

Zalety i wady wcześniejszej emerytury

Rozważając przejście na wcześniejszą emeryturę, warto dokładnie przeanalizować wszystkie za i przeciw. Poniżej przedstawiamy najważniejsze zalety i wady takiej decyzji.

Kiedy warto rozważyć wcześniejszą emeryturę?

Mimo że wcześniejsza emerytura wiąże się z niższym świadczeniem, w niektórych sytuacjach może być uzasadnionym wyborem. Oto przypadki, w których warto rozważyć taką decyzję:

Problemy zdrowotne

Jeśli wykonywana praca ma negatywny wpływ na Twoje zdrowie lub masz już problemy zdrowotne, które utrudniają wykonywanie obowiązków zawodowych, wcześniejsza emerytura może być dobrym rozwiązaniem. W takim przypadku priorytetem staje się zdrowie, a nie maksymalizacja świadczenia emerytalnego.

Posiadanie dodatkowych źródeł dochodu

Jeśli poza emeryturą będziesz dysponować innymi źródłami dochodu, takimi jak oszczędności, inwestycje, nieruchomości na wynajem, polisy kapitałowe czy dodatkowe ubezpieczenia emerytalne (IKE, IKZE, PPK), niższe świadczenie emerytalne może nie stanowić istotnego problemu.

Plany dodatkowej pracy

Jeśli planujesz po przejściu na emeryturę kontynuować pracę w mniejszym wymiarze lub podjąć inną działalność zarobkową, wcześniejsza emerytura może być korzystnym rozwiązaniem. Musisz jednak pamiętać o limitach dorabiania, które mogą wpłynąć na wysokość świadczenia.

Niskie koszty życia

Jeśli Twoje miesięczne wydatki są relatywnie niskie (np. mieszkasz we własnym, spłaconym mieszkaniu, masz niskie koszty utrzymania), niższa emerytura może wystarczyć na pokrycie bieżących potrzeb.

Wysoka wartość czasu wolnego

Jeśli wysoko cenisz czas wolny i możliwość realizacji zainteresowań czy spędzania czasu z rodziną, korzyści niematerialne mogą przeważyć nad niższym świadczeniem.

Dorabianie na emeryturze - limity i ograniczenia

Osoby, które zdecydują się na wcześniejszą emeryturę, często planują dodatkową pracę, aby uzupełnić niższe świadczenie. Warto wiedzieć, że istnieją limity dorabiania, których przekroczenie może skutkować zmniejszeniem lub zawieszeniem emerytury.

Ogólne zasady

Dla osób na wcześniejszej emeryturze obowiązują następujące limity:

• Jeśli przychód przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ale nie przekracza 130% tego wynagrodzenia - emerytura zostaje zmniejszona;
• Jeśli przychód przekracza 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia - emerytura zostaje zawieszona.

Limity te są aktualizowane co trzy miesiące i publikowane przez ZUS. Na przykład od 1 czerwca do 31 sierpnia 2023 roku:

• 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wynosi 4 904,10 zł brutto;
• 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wynosi 9 107,50 zł brutto.

Ważne jest, aby monitorować swoje dochody i dostosowywać aktywność zawodową do aktualnych limitów. Przekroczenie limitów może prowadzić do konieczności zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.

Wyjątki od limitów

Limity dorabiania nie obowiązują dla osób, które:

• Ukończyły powszechny wiek emerytalny (60 lat dla kobiet, 65 lat dla mężczyzn);
• Mają ustalone prawo do emerytury częściowej;
• Osiągają przychody z tytułu praw autorskich lub praw pokrewnych.

Jak przygotować się do wcześniejszej emerytury?

Jeśli rozważasz przejście na wcześniejszą emeryturę, warto odpowiednio się do tego przygotować. Oto kilka praktycznych wskazówek:

Sprawdź, czy spełniasz warunki

Przed podjęciem decyzji o wcześniejszej emeryturze, sprawdź dokładnie, czy spełniasz wszystkie wymagane warunki. W razie wątpliwości skonsultuj się z doradcą emerytalnym lub pracownikiem ZUS.

Oblicz przewidywaną wysokość emerytury

Złóż wniosek do ZUS o obliczenie hipotetycznej wysokości emerytury. Dzięki temu będziesz mieć dokładne informacje o tym, jakiego świadczenia możesz się spodziewać.

Przeanalizuj swój budżet

Dokładnie przeanalizuj swoje miesięczne wydatki i zastanów się, czy będziesz w stanie pokryć je z przewidywanej emerytury. Jeśli nie, zastanów się, które wydatki możesz ograniczyć lub jak możesz uzupełnić dochód.

Zbadaj możliwości dodatkowego oszczędzania

Jeśli do planowanego przejścia na wcześniejszą emeryturę pozostało jeszcze kilka lat, rozważ dodatkowe formy oszczędzania, takie jak IKE, IKZE czy PPK. Dzięki temu będziesz mieć dodatkowe środki na emeryturze.

Zaplanuj aktywność na emeryturze

Przejście na emeryturę to nie tylko decyzja finansowa, ale również życiowa. Zastanów się, jak chcesz spędzać czas i jakie aktywności będą dla Ciebie satysfakcjonujące. Zaplanuj swoje hobby, wolontariat czy możliwość dodatkowej pracy.

Skonsultuj się z doradcą

Przed podjęciem ostatecznej decyzji warto skonsultować się z doradcą emerytalnym, który pomoże przeanalizować Twoją indywidualną sytuację i doradzi najlepsze rozwiązanie.

Podsumowanie

Decyzja o przejściu na wcześniejszą emeryturę powinna być dobrze przemyślana i uwzględniać zarówno aspekty finansowe, jak i niematerialne. Z jednej strony, wcześniejsza emerytura oznacza więcej czasu wolnego i możliwość realizacji pasji, z drugiej - wiąże się z niższym świadczeniem emerytalnym, co może wpłynąć na jakość życia w dłuższej perspektywie.

Najważniejsze jest, aby decyzja o wcześniejszej emeryturze była dopasowana do indywidualnej sytuacji i potrzeb. Osoby z problemami zdrowotnymi, dodatkowym zabezpieczeniem finansowym czy niskimi kosztami życia mogą uznać wcześniejszą emeryturę za korzystne rozwiązanie. Z kolei osoby, dla których maksymalizacja świadczenia emerytalnego jest priorytetem, powinny rozważyć pracę do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego.

W Sialcon oferujemy profesjonalne doradztwo w zakresie planowania emerytury, w tym analizę opłacalności wcześniejszej emerytury w indywidualnych przypadkach. Jeśli rozważasz przejście na wcześniejszą emeryturę i masz wątpliwości, skontaktuj się z nami - pomożemy Ci podjąć świadomą decyzję.